U petak, 3. novembra 2023. godine, akademik Mirjana Živojinović, redovni član SANU, održala je predavanje „Manastir Hilandar na Svetoj Gori: Od osnivanja manastira (1198) do Maričke bitke (1371)“. Posle uvodnog izlaganja o istorijatu Svete gore i osnivanju starog grčkog manastira Hilandara (Hilendara), fokusirala se na njegovu istoriju od obnove od strane Stefana Nemanje i njegovog sina Save, do gašenja dinastije Nemanjića. Važno je istaći da su najvažniji izvori za ovu tematiku povelje izdavane manastirima, njihovi tipici, kao i žitija svetih – Svetog Simeona i Svetog Save. Govorila je o susretu Simeona i Save u Vatopedu i obnavljanju Hilandara po dozvoli romejskog cara, i to kao samostalnog manastira, koji nije bio potčinjen ni igumanu Vatopeda, ni protu Svete Gore. Čuli smo kako je tekla izgradnja manastira, kao i kako je dolazilo do kasnijih obnova i dogradnji, i kakva je bila uloga Nemanjića kao ktitora. Prikazala nam je posede manastira, ističući da većina sela darovanih čak još osnivačkom poveljom monaha Simeona i velikog župana Stefana iz 1198. godine, postoji i dan danas. Čuli smo i za nesrećnu sudbinu nekih izvora – poput nestanka osnivačke povelje, poklonjene kralju Aleksandru, u Nišu tokom ratne evakuacije (srećom, sačuvane su kvalitetne fotografije). Bilo je reči i o sudbini Svete Gore posle pada Carigrada i prenosu moštiju Svetog Simeona u Srbiju u tom periodu, o napadima gusara i plaćenika na Svetu Goru, te kasnijim turskim napadima i osvajanjima, zbog kojih je, između ostalog, izgrađen Milutinov pirg u Hrusiji. Naročito su istaknuti napadi Katalanske kompanije – među retkima koji su došli sa kopna – od kojih je Atos branio i budući arhiepiskop Danilo II. Istakla je i poseban odnos cara Dušana sa Svetom Gorom, zajedničku hrisovulju koju je izdao svim manastirima, velike darove, njegov boravak na Svetoj Gori sa caricom Jelenom i sinom Urošem tokom epidemije kuge u Evropi – te vreme srpske prevlasti na Svetoj Gori tokom vladavina cara Dušana, cara Uroša i despota Uglješe.
