U petak. 24. maja 2024. godine, prof. dr Miloš Stanković održao je predavanje „Restitucija pripadnicima okupacionih snaga: Drugi svetski rat koji u Srbiji nije završen?“ Posle skretanja pažnje na odredbu Zakona o restituciji iz 2011. godine po kojoj pripadnicima okupacionih snaga i njihovim potomcima ne može biti vraćena imovina, predavanje je započeo istorijskim uvodom o doseljavanju Nemaca na teritoriju Srbije i Jugoslavije, njihovom položaju i aktivnostima. Fokusirao se na period uoči i tokom Drugog svetskog rata, te aktivnosti Kulturbunda i drugih nemačkih (i mađarskih) organizacija u tom periodu, ali i raseljavanje nemačkog stanovništva radi pravljenja Trećem Rajhu korisnih “tampon zona” počev od 1941. godine. Pomenuo je veći broj propisa, od AVNOJ-a nadalje, o konfiskaciji imovine Nemaca i ratnih zločinaca, te doveo u pitanje konfiskaciju samo na osnovu pripadnosti nemačkoj narodnosti, uz usko postavljene izuzetke. Naveo je da je ponekad imovina konfiskovana i samo na osnovu toga što je nečije ime zvučalo nemački, te istakao da je u literaturi pred donošenje Zakona o restituciji bilo argumenata da restitucija treba da bude omogućena svim licima i uporedio Zakon sa srodnim propisima susednih zemalja. Izneo je stav da ne bi trebalo ograničiti pravo na restituciju za imovinu stečenu pre rata – ne isključujući krivičnopravnu odgovornost i istorijsku osudu zločina takvih lica. Izneo je niz primera imovinskih zloupotreba tokom okupacije, podvlačeći da u takvim slučajevima ne bi trebalo dozvoliti restituciju. Skrenuo je pažnju na zahtev Saveza vojvođanskih Mađara da se Zakon proglasi neustavnim, jer nameće kolektivnu krivicu, koji je povučen pošto je javno proglašeno da je restitucija moguća ako bivši vlasnik bude rehabilitovan. Međutim, Agencija za restituciju je stala na stav da može vratiti imovinu samo potomcima onih rehabilitovanih lica koja nisu bila pripadnici okupacionih snaga – iako već Zakon o rehabilitaciji ne dozvoljava rehabilitaciju i restituciju onima koji su izvršili ratne zločine. Posle predavanja, razvila se diskusija o ovim kontroverznim pitanjima i razlikama u tumačenju oba zakona.
Više fotografija u galeriji možete videti ovde
