Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu je, uz podršku UN Women, 20. septembra 2021. godine organizovao konferenciju „Rodna (ne)ravnopravnost osoba sa invaliditetom“. Konferencija je održana u hibridnoj formi, pod okriljem naučnog projekta “New Quality in Education for Gender Equality – Strategic Partnership for the Development of Master`s Study Program Law and Gender (LAWGEM)”, u čijoj implementaciji učestvuju Univerzitet u Beogradu i univerziteti u Sarlandu (Nemačka), Kadizu (Španija) i Orebru (Švedska), kao i Univerzitet LUMSA iz Italije. Određena izlaganja su bila na engleskom jeziku, dok su druga bila na srpskom jeziku, uz obezbeđen prevod na oba jezika i na srpski znakovni jezik.
Na samom početku Konferencije, učesnike su pozdravili rektorka Univerziteta u Beogradu profesorka dr Ivanka Popović, dekan Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu profesor dr Zoran Mirković, poverenica za zaštitu ravnopravnosti Brankica Janković, profesorka Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu dr Dragica Vujadinović, koja rukovodi LAWGEM projektom, i predstavnica UN Women u Srbiji Ljiljana Lončar.
Prvi deo Konferencije, kojim je predsedavala profesorka Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu dr Ivana Krstić, bio je posvećen pitanju intersekcijske diskriminacije i osnaživanja žena i devojčica sa invaliditetom. U prvoj sesiji o temi `Empowerment of Women and Girls with Disability`govorile su Ljazat Kaltajeva (Lяzzat Kaltaeva), međunarodna ekspertkinja i predsedavajuća Centralnoazijskog foruma za osobe sa invaliditetom i Udruženja žena sa invaliditetom Šыrak, i Ana Pelaes Narvaes (Ana Peláez Narváez), međunarodna ekspertkinja, izvršna potpredsednica Ženske fondacije CERMI u Španiji i potpredsedavajuća Komiteta Ujedinjenih nacija za ukidanje svih oblika diskriminacije žena.
U okviru druge sesije je govorila međunarodna ekspertkinja Kosana Beker (`Intersectional Discrimination of Women with Disability`) i direktorka evropskih programa organizacije Disability Rights International Dragana Ćirić-Milovanović (`Disability Rights Advocacy and Empowerment of Women and Girls with Disabilities`). Potom je izlagao dr Filip Mirić, naučni saradnik Pravnog fakulteta Univerziteta u Nišu i savetnik predsednika Asocijacije pravnika AEPA, koji je govorio o pitanju komunikacije osoba sa invaliditetom.
Drugi deo Konferencije je bio posvećen pitanjima diskriminacije, zlostavljanja i nasilja sa kojim se suočavaju osobe sa invaliditetom, te načinima njihovog prevazilaženja u pravnom, društvenom i obrazovnom kontekstu u Srbiji. Prvom sesijom u okviru ovog dela Konferencije moderirala je doktorandkinja Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu Ana Pavlović. Pored Ane Pavlović, studentkinja master studija Maša Stojaković, doktorand Ljubomir Tintor i naš diplomac Viktor Živojinović su, kroz sopstvena iskustva, ukazali na najozbiljnije probleme sa kojima se susreću osobe sa invaliditetom, naročito u oblasti obrazovanja i zapošljavanja. U ovim izlaganjima je, između ostalog, istaknuto da je Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu uložio veliki napor kako bi se osobama sa invaliditetom omogućio delotvoran pristup pravničkom obrazovanju.
Poslednji deo Konferencije bio je posvećen okruglom stolu, kojim je predsedavala profesorka dr Dragica Vujadinović, a govorili su doskorašnji potpredsednik Komiteta Ujedinjenih nacija za prava osoba sa invaliditetom Damjan Tatić, Natalija Ostojić iz UN Women u Srbiji, Ivana Nikolić Zelić iz nevladine organizacije “Iz kruga – Vojvodina”, poverenica za zaštitu ravnopravnosti Brankica Janković i profesorka Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu dr Ljubinka Kovačević.
Izlaganja su bila praćena živom diskusijom, iz koje su proistekli sledeći zaključci:
1) Neophodno je unapređenje pravnog okvira od značaja za sprečavanje i zaštitu od višestruke diskriminacije osoba sa invaliditetom, a osnovne pretpostavke za to tiču se adekvatne edukacije nastavnika i studenata o ovim pitanjima;
2) Bez podizanja svesti i edukacije nosilaca pravosudnih funkcija, nosilaca političkih odluka, roditelja i društva u celini, vidljivost invaliditeta i inkluzija osoba sa invaliditetom neće ići u poželjnom pravcu; 3) Za postizanje vidljivosti osoba sa invaliditetom i uživanje njihovih ljudskih prava neophodno je restrukturiranje društva, institucionalnih mehanizama i unapređenje zakonodavstava;
4) Društvo mora da napusti shvatanja o invaliditetu kao bolesti i stanju koje podrazumeva izolovanje i život na marginama društva i da prihvati da se radi o 10% populacije jednako važne i vredne za društvo, koje mora da se uključi u obrazovanje i sve sfere života na najvišem mogućem nivou. Ovo podrazumeva i razvijanje senzibiliteta o jednakom pravu na život i dostojanstvo osoba sa invaliditetom;
5) Potrebno je unaprediti položaj osoba sa invaliditetom u oblasti rada i zapošljavanja u smislu prilagođavanja formata oglasa/konkursa i prijava na oglase/konkurse za zapošljavanje, podsticanja osoba sa invaliditetom da se prijavljuju na oglase/konkurse, sprečavanje diskriminacije u postupku prethodne provere radnih sposobnosti, uvođenje posebnih mera u korist žena sa invaliditetom, budući da se suočavaju s negativnim stereotipima vezanim za invaliditet, kao i s negativnim rodnim stereotipima.
6) U obrazovnom procesu inkluzivni pristup mora da bude aksiom;
7) Neophodno je uspostavljanje rodno kompetentnog pravničkog znanja sa osvrtom na invaliditet, kao i urodnjavanje bavljenja invaliditetom u obrazovnom procesu na svim nivoima studija.
8) U pravničkom obrazovanju na Pravnom fakultetu i u okviru LAWGEM projekta, neophodno je učiniti sledeće:
a) Važno je produbljeno bavljenje pitanjem višestruke diskriminacije, posebno višestruke diskriminacije osoba sa invaliditetom, u okviru projekta posvećenog izgradnji master programa Pravo i rod, kao i u svim oblicima nastave u okviru kojih se izučava materija ljudskih prava, poput predmeta Ljudska prava, Pravne klinike za pitanja diskriminacije i sl;
b) Obezbediti učešće eksperata sa invaliditetom u izvođenju nastave u okviru studijskog programa Pravo i rod;
v) Učiniti neposredno dostupnim lična iskustva i znanja osoba sa invaliditetom u obrazovnom procesu;
g) Uvesti predmet Ljudska prava kao opšteobavezni predmet na osnovnim studijama prava, i u njega uključiti u većoj meri pitanja rodne ravnopravnosti i analizu višestruke diskriminacije, sa posebnim akcentom na problem invaliditeta;
d) Uvesti predmet Ljudska prava kao deo pravosudnog ispita;
đ) Uključiti temu rodne ravnopravnosti i invaliditeta u sve postojeće predmete na svim nivoima studija;
e) Podsticati studente master i doktorskih studija da u svojim akademskim radovima istražuju teme koje se tiču rodne ravnopravnosti i invaliditeta;
ž) Ukazivati na problem nerazvijene sudske prakse koja je od značaja za zaštitu od višestruke diskriminacije osoba sa invaliditetom;
z) Organizovati okrugli sto o sudskoj praksi sa elementima višestruke diskriminacije, sa učešćem sudija, posebno nakon što pregled sudske prakse bude omogućen primenom odredbi Zakona o zabrani diskriminacije koje nalažu evidentiranje predmeta koji se tiču diskriminacije i njihovo dostavljanje Povereniku za zaštitu od diskriminacije;
i) Neophodno je sprovesti adekvatnu edukacija nastavnika, saradnika i studenata; j) Uključiti na LAWGEM platformu za celoživotno učenje o rodnoj ravnopravnosti (http://lllp-lawgem.ius.bg.ac.rs/) poseban diskusioni forum, na kom bi osobe sa invaliditetom mogle međusobno da razmenjuju iskustva, kao i da komuniciraju sa nastavnicima i saradnicima pravnih fakulteta i drugim stručnjacima o problemima s kojima se suočavaju, da se ta tribina oglasi za susrete jedom mesečno, na kojima će, uz mentorstvo nastavnika i stručnu pomoć NVO “Iz kruga – Vojvodina”, saradnici i studenti master i doktorskih studija, voditi ove razgovore;
k) Za pravu inkluziju je ključna sfera zapošljavanja, jer i kad se osobe sa invaliditetom izbore sa preprekama u obrazovanju i inkluziji u okruženje, momenat potrebe za ekonomskim osamostaljenjem i sticanjem radnog statusa postaje najveća prepreka. Pravni fakultet može da koristi dane posvećene karijernom napredovanju i susretima studenata sa preduzećima, advokatskim kancelarijama i dr., za pružanje podrške diplomiranim studentima sa invaliditetom;
l) Obezbediti dalju saradnju i podršku za planirane aktivnosti sa međunarodnim i domaćim organizacijama, nadležnim telima vlade i relevantnim ministarstvima;
lj) Ugraditi kosu ravan za ulazak u biblioteku i konferencijsku salu i obezbediti potpunu i adekvatnu pristupačnost zgrade za osobe sa invaliditetom.
Učesnici i učesnice konferencije i sve zaintersovane koleginice i kolege pozvani su da pisanjem radova za zbornik Intersectional Discrimination of Women and Girls with Disabilities and Means of their Empowerment, koji uređuju prof. dr Dragica Vujadinović, prof. dr Ljubinka Kovačević i prof. dr Marko Evola, doprinesu pravilnom i potpunom razumevanju ključnih pravnih i vanpravnih aspekata intersekcijske diskriminacije žena i devojčica sa invaliditetom. Objavljivanje ovog zbornika planirano je za 2022. godinu.
Naučni odbor Konferencije činili su: doktorandkinja Ana Pavlović, prof. dr Dragica Vujadinović, prof. dr Ivana Krstić, prof. dr Ljubinka Kovačević, prof. dr Tomas Gigerih (Thomas Giegerich), prof. dr Marko Evola (Marco Evola), prof. dr Izabel Ribes Moreno (Isabel Ribes Moreno), prof. dr Suzan Štrand (Susanne Strand) i dr Marajke Frulih (Mareike Froehlich).
Galeriju sa fotografijama možete pogledati ovde
